Difference between revisions of "Grijze korstzakpijp"

From Coastal Wiki
Jump to: navigation, search
Line 27: Line 27:
 
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===
  
De grijze korstzakpijp – ook wel geleikorstzakpijp genoemd – is wereldwijd verspreid. Zijn exacte plaats van herkomst is onbekend (De Blauwe & Dumoulin 2009)<ref name=blauwe2009>De Blauwe, H.; Dumoulin, E. (2009). De zeefauna en -flora uit de jachthaven van Zeebrugge, in het bijzonder de fouling-organismen van drijvende pontons. De Strandvlo 29(2): 41-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=139489 details] </ref>, waardoor wetenschappers deze zakpijp als een cryptogene soort beschrijven (Glasby et al. 2007)<ref name=glasby2007>Glasby, T.M.; Connell, S.D.; Holloway, M.G.; Hewitt, C.L. (2007). Nonindigenous biota on artificial structures: could habitat creation facilitate biological invasions? Marine Biology 151:887-895. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196986 details] </ref>.
+
De grijze korstzakpijp – ook wel geleikorstzakpijp genoemd – is wereldwijd verspreid. Zijn exacte plaats van herkomst is onbekend <ref name=blauwe2009>De Blauwe, H.; Dumoulin, E. (2009). De zeefauna en -flora uit de jachthaven van Zeebrugge, in het bijzonder de fouling-organismen van drijvende pontons. De Strandvlo 29(2): 41-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=139489 details] </ref>, waardoor wetenschappers deze zakpijp als een cryptogene soort beschrijven <ref name=glasby2007>Glasby, T.M.; Connell, S.D.; Holloway, M.G.; Hewitt, C.L. (2007). Nonindigenous biota on artificial structures: could habitat creation facilitate biological invasions? Marine Biology 151:887-895. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196986 details] </ref>.
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 34: Line 34:
 
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===
  
De grijze korstzakpijp werd in België voor het eerst op 12 september 2002 waargenomen in de jachthaven van Zeebrugge (persoonlijk communicatie Hans De Blauwe 2011)<ref name=blauwe>Personnlijk communicatie [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2015 Hans De Blauwe] 2011 </ref>.  
+
De grijze korstzakpijp werd in België voor het eerst op 12 september 2002 waargenomen in de jachthaven van Zeebrugge <ref name=blauwe>Persoonlijk mededeling[http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2015 Hans De Blauwe] 2011 </ref>.  
 
 
In Nederlandse tabel uit 1956 staat vermeld dat de grijze korstzakpijp “wordt opgegeven van de Nederlands-Belgische kust” (Bloklander et al. 1956)<ref name=bloklander1956>Bloklander, A.E.H.M.; Stock, J.H.; Boddeke, R. (1956). Tabel der Manteldieren. SWG Tabellenserie 15:1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=15098 details] </ref>. Het is echter onduidelijk of het om het Belgische, het Nederlandse, of om beide zeegebieden gaat, waardoor de eerste waarneming in België een vaag gegeven blijft en voorlopig op 2002 gedateerd blijft.  
+
In Nederlandse tabel uit 1956 staat vermeld dat de grijze korstzakpijp “wordt opgegeven van de Nederlands-Belgische kust” <ref name=bloklander1956>Bloklander, A.E.H.M.; Stock, J.H.; Boddeke, R. (1956). Tabel der Manteldieren. SWG Tabellenserie 15:1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=15098 details] </ref>. Het is echter onduidelijk of het om het Belgische, het Nederlandse, of om beide zeegebieden gaat, waardoor de eerste waarneming in België een vaag gegeven blijft en voorlopig op 2002 gedateerd blijft.  
  
 
<P>
 
<P>
Line 44: Line 44:
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===
  
Na het verschijnen van de soort in 2002 werd deze plots zeer talrijk in de jachthaven van Zeebrugge, waar hij tot eind 2008 regelmatig werd waargenomen (http://waarnemingen.be/soort/view/27529?from=2007-08-14&to=2009-08-14&species=27529&prov=0&akt=0&from=1983-09-01&to=2009-08-14&prov=0 14/08/2009)<ref name=waarnemingen> http://waarnemingen.be/soort/view/27529?from=2007-08-14&to=2009-0814&species=27529&prov=0&akt=0&from=1983-09-01&to=2009-08-14&prov=0 (14/08/2009)</ref>. Echter tijdens zoektochten op en rond de pontons in augustus 2011 werd de grijze korstzakpijp er niet meer gevonden (persoonlijke mededeling Hans De Blauwe 2011)<ref name=blauwe> </ref>.
+
Na het verschijnen van de soort in 2002 werd deze plots zeer talrijk in de jachthaven van Zeebrugge, waar hij tot eind 2008 regelmatig werd waargenomen <ref name=waarnemingen> http://waarnemingen.be/soort/view/27529?from=2007-08-14&to=2009-0814&species=27529&prov=0&akt=0&from=1983-09-01&to=2009-08-14&prov=0 (14/08/2009)</ref>. Echter tijdens zoektochten op en rond de pontons in augustus 2011 werd de grijze korstzakpijp er niet meer gevonden <ref name=blauwe> </ref>.
 
Het is niet geweten of deze zakpijp in andere Belgische havengebieden voorkomt.
 
Het is niet geweten of deze zakpijp in andere Belgische havengebieden voorkomt.
  
Line 52: Line 52:
  
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===
De grijze korstzakpijp komt wereldwijd voor. Aan de Atlantische kust reikt zijn areaal van Zuid-Afrika tot in Noorwegen, waaronder de Baltische Zee, Portugal, het Middellandse Zeegebied, Mauritanië en de Golf van Guinee (Locke 2009)<ref name=locke2009>Locke, A. (2009). A screening procedure for potential tunicate invaders of Atlantic Canada. Aquatic Invasions 4(1):71-79. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197743 details] </ref>.  
+
De grijze korstzakpijp komt wereldwijd voor. Aan de Atlantische kust reikt zijn areaal van Zuid-Afrika tot in Noorwegen, waaronder de Baltische Zee, Portugal, het Middellandse Zeegebied, Mauritanië en de Golf van Guinee <ref name=locke2009>Locke, A. (2009). A screening procedure for potential tunicate invaders of Atlantic Canada. Aquatic Invasions 4(1):71-79. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197743 details] </ref>.  
  
In een Nederlandse soortenlijst, samengesteld in 1956, wordt het gekende verspreidingsgebied van de grijze korstzakpijp nogal vaag geformuleerd: “de Nederlands-Belgische kust”. Zodoende is het niet duidelijk is of dit nu gaat over de eerste waarneming voor België en/of Nederland. Wel eenduidig zijn de observaties vanaf 1977 in Zeeland, nabij Burghsluis, in Flauwers en in het havenkanaal van Zierikzee (Buizer 1983)<ref name=buizer1983>Buizer, D.A.G. (1983). De Nederlandse zakpijpen (Manteldieren) en Mantelvisjes: Tunicata, Ascidiacea en Appendicularia. [The Dutch Tunicata, Ascidiacea and Appendicularia]. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 158. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV): Hoogwoud, The Netherlands. 42 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=8883 details]</ref>. Tot 1988 bleef de grijze korstzakpijp enkel gekend van plaatsen op Schouwen-Duiveland in de Oosterschelde (Faasse 1991)<ref name=faasse1991>Faasse, M. (1991). Iets over de fauna van het Kanaal door Walcheren Het Zeepaard 51: 105-109. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206915 details] </ref>. Later in 1990, werd deze soort ook aangetroffen in het Kanaal door Walcheren nabij Vlissingen, in Nieuw- en St.-Joostland en in Veere, eveneens langs de Oosterschelde. Momenteel is deze zakpijp wijdverspreid in het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en in het havenkanaal Goes (Wolff 2005)<ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>.  
+
In een Nederlandse soortenlijst, samengesteld in 1956, wordt het gekende verspreidingsgebied van de grijze korstzakpijp nogal vaag geformuleerd: “de Nederlands-Belgische kust”. Zodoende is het niet duidelijk is of dit nu gaat over de eerste waarneming voor België en/of Nederland. Wel eenduidig zijn de observaties vanaf 1977 in Zeeland, nabij Burghsluis, in Flauwers en in het havenkanaal van Zierikzee <ref name=buizer1983>Buizer, D.A.G. (1983). De Nederlandse zakpijpen (Manteldieren) en Mantelvisjes: Tunicata, Ascidiacea en Appendicularia. [The Dutch Tunicata, Ascidiacea and Appendicularia]. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 158. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV): Hoogwoud, The Netherlands. 42 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=8883 details]</ref>. Tot 1988 bleef de grijze korstzakpijp enkel gekend van plaatsen op Schouwen-Duiveland in de Oosterschelde <ref name=faasse1991>Faasse, M. (1991). Iets over de fauna van het Kanaal door Walcheren Het Zeepaard 51: 105-109. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206915 details] </ref>. Later in 1990, werd deze soort ook aangetroffen in het Kanaal door Walcheren nabij Vlissingen, in Nieuw- en St.-Joostland en in Veere, eveneens langs de Oosterschelde. Momenteel is deze zakpijp wijdverspreid in het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en in het havenkanaal Goes <ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>.  
  
In Frankrijk komt de grijze korstzakpijp voor ter hoogte van Roscoff in Bretagne (Lafargue 1983)<ref name=lafargue1983>Lafargue, F. (1983). Inventaire des ascidies Didemnidae de Roscoff (Tuniciers). Cah. Biol. Mar. 24(4): 377-381. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=63593 details] </ref>.  
+
In Frankrijk komt de grijze korstzakpijp voor ter hoogte van Roscoff in Bretagne <ref name=lafargue1983>Lafargue, F. (1983). Inventaire des ascidies Didemnidae de Roscoff (Tuniciers). Cah. Biol. Mar. 24(4): 377-381. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=63593 details] </ref>.  
  
In het Verenigd Koninkrijk komt hij voor langs de zuid- en de westkust, maar voorlopig nog niet langs de Oostkust (Vance 2008)<ref name=vance2008>Vance, T.; Lauterbach, L.; Lenz, M.; Wahl, M.; Sanderson, R.A.; Thomason, J.C. (2008). Rapid invasion and ecological interactions of Diplosoma listerianum in the North Sea, UK. Journal of the Marine Biological Association of the U.K. http://www.mba.ac.uk/jmba/pdf/6341.pdf (14/08/2009). [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206891 details]
+
In het Verenigd Koninkrijk komt hij voor langs de zuid- en de westkust, maar voorlopig nog niet langs de Oostkust <ref name=vance2008>Vance, T.; Lauterbach, L.; Lenz, M.; Wahl, M.; Sanderson, R.A.; Thomason, J.C. (2008). Rapid invasion and ecological interactions of Diplosoma listerianum in the North Sea, UK. Journal of the Marine Biological Association of the U.K. http://www.mba.ac.uk/jmba/pdf/6341.pdf (14/08/2009). [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206891 details]
 
</ref>.
 
</ref>.
  
Line 66: Line 66:
  
 
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===
De introductie van de grijze korstzakpijp gebeurde door vasthechting op scheepsrompen en via transport van organismen voor de aquacultuur, zoals oesters (ICES 2006)<ref name=ices>ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, CM 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=111237 details] </ref>.  
+
De introductie van de grijze korstzakpijp gebeurde door vasthechting op scheepsrompen en via transport van organismen voor de aquacultuur, zoals oesters <ref name=ices>ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, CM 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=111237 details] </ref>.  
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 75: Line 75:
 
Tot op heden is de grijze korstzakpijp in België enkel gevonden in een kleine geïsoleerde regio (jachthaven) binnenin de haven van Zeebrugge. De soort kan dus bezwaarlijk als succesrijk in België omschreven worden.
 
Tot op heden is de grijze korstzakpijp in België enkel gevonden in een kleine geïsoleerde regio (jachthaven) binnenin de haven van Zeebrugge. De soort kan dus bezwaarlijk als succesrijk in België omschreven worden.
  
Desondanks heeft de soort enkele troeven: zo kan de soort zich hechten vast op allerhande substraten zoals stenen, pieren of andere zakpijpen, (http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=154 07/09/2009)<ref name=soortenbank> http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=154 (13/08/2009)</ref> waardoor havens, met hun vele artificiële oppervlaktes, een ideale omgeving vormen.
+
Desondanks heeft de soort enkele troeven: zo kan de soort zich hechten vast op allerhande substraten zoals stenen, pieren of andere zakpijpen <ref name=soortenbank> http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=154 (13/08/2009)</ref>, waardoor havens - met hun vele artificiële oppervlaktes - een ideale omgeving vormen.
  
 
<P>
 
<P>
Line 83: Line 83:
 
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===
  
De grijze korstzakpijp is wereldwijd terug te vinden (Locke 2009)<ref name=locke2009> </ref>, wat doet vermoeden dat zijn temperatuur geen rol speelt in het limiteren van zijn verspreidingsgebied. De soort zich kan voortplanten binnen een brede range aan temperaturen tussen 10 °C en 25 °C (Brunetti et al 1988)<ref name=brunetti1988>Brunetti, R.; Bresson, M.; Marin, M.; Libralato, M. (1988). On the ecology and biology of ''Diplosoma listerianum'' (Milne Edwards, 1841) (Ascidiacea, Didemnidae). Vie et milieu. Paris. 38(2):123-131. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=140606 details] </ref>.<P>
+
De grijze korstzakpijp is wereldwijd terug te vinden <ref name=locke2009> </ref>, wat doet vermoeden dat zijn temperatuur geen rol speelt in het limiteren van zijn verspreidingsgebied. De soort zich kan voortplanten binnen een brede range aan temperaturen tussen 10 °C en 25 °C <ref name=brunetti1988>Brunetti, R.; Bresson, M.; Marin, M.; Libralato, M. (1988). On the ecology and biology of ''Diplosoma listerianum'' (Milne Edwards, 1841) (Ascidiacea, Didemnidae). Vie et milieu. Paris. 38(2):123-131. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=140606 details] </ref>.<P>
 
<BR>
 
<BR>
 
<P>
 
<P>
Line 89: Line 89:
 
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===
  
Eens de grijze korstzakpijp gevestigd is, staat dit diertje erom bekend in korte tijd de meest frequent voorkomende aangroeisoort te worden in een lokale gemeenschap. Daarbij worden de meeste andere organismen verdrongen of overgroeid (Vance et al. 2008)<ref name=vance2008> </ref>.  
+
Eens de grijze korstzakpijp gevestigd is, staat dit diertje erom bekend in korte tijd de meest frequent voorkomende aangroeisoort te worden in een lokale gemeenschap. Daarbij worden de meeste andere organismen verdrongen of overgroeid <ref name=vance2008> </ref>.  
  
De soort kan het oppervlak waaraan vastgehecht beschadigen. Zijn aanwezigheid op scheepsrompen verhoogt de weerstand van het schip in het water (ICES 2006)<ref name=ices> </ref>. Het beletten van vasthechting – door reiniging en behandeling met een aangroeiwerende verf – kent een grote kost (Schultz et al 2010)<ref name=schultz2010>Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details] </ref>.  
+
De soort kan het oppervlak waaraan vastgehecht beschadigen. Zijn aanwezigheid op scheepsrompen verhoogt de weerstand van het schip in het water <ref name=ices> </ref>. Het beletten van vasthechting – door reiniging en behandeling met een aangroeiwerende verf – kent een grote kost <ref name=schultz2010>Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details] </ref>.  
  
 
<P>
 
<P>
Line 98: Line 98:
  
 
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===
De grijze korstzakpijp vormt dunne, vuilwitte kolonies van minder dan twee millimeter dik en slechts enkele vierkante centimeters oppervlakte. Soms kunnen ze echter een oppervlakte bedekken tot wel 15 centimeter doorsnede. De zacht aanvoelende kolonies zijn doorschijnend met zwarte puntjes die de aparte individuen – door wetenschappers zoïden genoemd – voorstellen, waarbij één enkel individu een diameter van ongeveer twee millimeter heeft. De gemeenschappelijke uitstroomopeningen vallen op als grote gaten (Buizer 1983; http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=213 07/09/2009)<ref name=buizer1983>Buizer, D.A.G. (1983). De Nederlandse zakpijpen (Manteldieren) en Mantelvisjes: Tunicata, Ascidiacea en Appendicularia. [The Dutch Tunicata, Ascidiacea and Appendicularia]. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 158. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV): Hoogwoud, The Netherlands. 42 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=8883 details] </ref><ref name=doris> http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=213 07/09/2009 </ref>.  
+
De grijze korstzakpijp vormt dunne, vuilwitte kolonies van minder dan twee millimeter dik en slechts enkele vierkante centimeters oppervlakte. Soms kunnen ze echter een oppervlakte bedekken tot wel 15 centimeter doorsnede. De zacht aanvoelende kolonies zijn doorschijnend met zwarte puntjes die de aparte individuen – door wetenschappers zoïden genoemd – voorstellen, waarbij één enkel individu een diameter van ongeveer twee millimeter heeft. De gemeenschappelijke uitstroomopeningen vallen op als grote gaten <ref name=buizer1983>Buizer, D.A.G. (1983). De Nederlandse zakpijpen (Manteldieren) en Mantelvisjes: Tunicata, Ascidiacea en Appendicularia. [The Dutch Tunicata, Ascidiacea and Appendicularia]. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 158. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV): Hoogwoud, The Netherlands. 42 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=8883 details] </ref><ref name=doris> http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=213 07/09/2009 </ref>.  
  
De grijze korstzakpijp is een filtervoeder. Het water loopt via de instroomopeningen naar binnen en voert tal van kleine voedseldeeltjes mee. Deze worden gevangen in slijm, geproduceerd door een klier die de endostyle genoemd wordt. Via de uitstroomopening komt het water met afvalstoffen weer naar buiten (Buizer 1983)<ref name=buizer1983> </ref>.  
+
De grijze korstzakpijp is een filtervoeder. Het water loopt via de instroomopeningen naar binnen en voert tal van kleine voedseldeeltjes mee. Deze worden gevangen in slijm, geproduceerd door een klier die de endostyle genoemd wordt. Via de uitstroomopening komt het water met afvalstoffen weer naar buiten <ref name=buizer1983> </ref>.  
  
 
<P>
 
<P>
Line 110: Line 110:
 
====<span style="color:#00787A">''Van lichtliefhebber naar lichtschuw''</span>====
 
====<span style="color:#00787A">''Van lichtliefhebber naar lichtschuw''</span>====
  
De vrijzwemmende larven van de grijze korstzakpijp stellen de soort in staat om zich op een eenvoudige wijze verder te verspreiden (Millar 1971)<ref name=millar1971>Millar, R.H. (1971). The biology of ascidians. Adv. Mar. Biol. 9: 1-100. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121088 details]> </ref>. De larven bewegen zich voort door afwisselend opwaarts naar het licht toe te zwemmen en zich vervolgens te laten zinken, waarbij ze de bodem vermijden (Crisp & Ghosbashy 1971)<ref name=crisp1971>Crisp, D.J.; Ghobashy, A.F.A.A. (1971). Responses of the larvae of Diplosoma listerianum to light and gravity, in: Crisp, D.J. (Ed.) (1971). Fourth European Marine Biology Symposium. European Marine Biology Symposia, 4: pp. 443-465. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=25746 details] </ref>. Wanneer de larven rijp zijn om zich te vestigen, hechten ze zich vast op een schaduwrijke en voor predatoren beschutte plaats, zoals de zijwand van een rots (Crisp & Ghosbashy 1971, Millar 1971)<ref name=crisp1971> </ref><ref name=millar1971> </ref>.
+
De vrijzwemmende larven van de grijze korstzakpijp stellen de soort in staat om zich op een eenvoudige wijze verder te verspreiden <ref name=millar1971>Millar, R.H. (1971). The biology of ascidians. Adv. Mar. Biol. 9: 1-100. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121088 details]> </ref>. De larven bewegen zich voort door afwisselend opwaarts naar het licht toe te zwemmen en zich vervolgens te laten zinken, waarbij ze de bodem vermijden <ref name=crisp1971>Crisp, D.J.; Ghobashy, A.F.A.A. (1971). Responses of the larvae of Diplosoma listerianum to light and gravity, in: Crisp, D.J. (Ed.) (1971). Fourth European Marine Biology Symposium. European Marine Biology Symposia, 4: pp. 443-465. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=25746 details] </ref>. Wanneer de larven rijp zijn om zich te vestigen, hechten ze zich vast op een schaduwrijke en voor predatoren beschutte plaats, zoals de zijwand van een rots <ref name=crisp1971> </ref><ref name=millar1971> </ref>.
  
 
====<span style="color:#00787A">''Een gelijkend broertje''</span>====
 
====<span style="color:#00787A">''Een gelijkend broertje''</span>====
  
 
De grijze korstzakpijp wordt in West-Europa vaak verward met een andere zakpijp, namelijk ''Diplosoma spongiforme''. Deze twee soorten zijn uiterlijk moeilijk van elkaar te onderscheiden, vooral als men gebruik maakt van fotomateriaal. Algemeen kan men afgaan op het feit dat ''D. spongiforme'' minder doorschijnend en dikker (5 à 6 mm) is dan de grijze korstzakpijp, hoewel van deze laatste ook al dikkere exemplaren teruggevonden zijn en dit dus geen uniek verschil is tussen beide soorten.  
 
De grijze korstzakpijp wordt in West-Europa vaak verward met een andere zakpijp, namelijk ''Diplosoma spongiforme''. Deze twee soorten zijn uiterlijk moeilijk van elkaar te onderscheiden, vooral als men gebruik maakt van fotomateriaal. Algemeen kan men afgaan op het feit dat ''D. spongiforme'' minder doorschijnend en dikker (5 à 6 mm) is dan de grijze korstzakpijp, hoewel van deze laatste ook al dikkere exemplaren teruggevonden zijn en dit dus geen uniek verschil is tussen beide soorten.  
Om de twee soorten met zekerheid uit elkaar te halen moet door een microscoop naar de anatomie gekeken worden (Lafargue 1983; http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=213 07/09/2009)<ref name=doris> </ref>.  
+
Om de twee soorten met zekerheid uit elkaar te halen moet door een microscoop naar de anatomie gekeken worden (Lafargue 1983)<ref name=doris> </ref>.  
  
 
<P>
 
<P>

Revision as of 14:16, 4 November 2011

Category:Revision


Grijze korstzakpijp

De grijze korstzakpijp Diplosoma listerianum is een soort waarvan het oorsprongsgebied onbekend is: een cryptogene soort. Ook in Europa komt de soort wijdverspreid voor in Groot-Brittannië, de westkust van Europa en aan de kusten van de Middellandse Zee. In België wordt de soort sinds 12 september 2002 regelmatig aangetroffen op pontons in de jachthaven van Zeebrugge. De kolonies hebben een doorzichtig en gelatineus uiterlijk, met een doorsnede tot 15 centimeter. Je kunt de grijze korstzakpijp terug vinden vanaf de laagwaterlijn tot ongeveer 80 meter diep.


Foto: Dann Blackwood



Wetenschappelijke naam

Diplosoma listerianum (Milne-Edwards, 1841)


Oorspronkelijke verspreiding

De grijze korstzakpijp – ook wel geleikorstzakpijp genoemd – is wereldwijd verspreid. Zijn exacte plaats van herkomst is onbekend [1], waardoor wetenschappers deze zakpijp als een cryptogene soort beschrijven [2].


Eerste waarneming in België

De grijze korstzakpijp werd in België voor het eerst op 12 september 2002 waargenomen in de jachthaven van Zeebrugge [3].

In Nederlandse tabel uit 1956 staat vermeld dat de grijze korstzakpijp “wordt opgegeven van de Nederlands-Belgische kust” [4]. Het is echter onduidelijk of het om het Belgische, het Nederlandse, of om beide zeegebieden gaat, waardoor de eerste waarneming in België een vaag gegeven blijft en voorlopig op 2002 gedateerd blijft.


Verspreiding in België

Na het verschijnen van de soort in 2002 werd deze plots zeer talrijk in de jachthaven van Zeebrugge, waar hij tot eind 2008 regelmatig werd waargenomen [5]. Echter tijdens zoektochten op en rond de pontons in augustus 2011 werd de grijze korstzakpijp er niet meer gevonden [3]. Het is niet geweten of deze zakpijp in andere Belgische havengebieden voorkomt.


Verspreiding in onze buurlanden

De grijze korstzakpijp komt wereldwijd voor. Aan de Atlantische kust reikt zijn areaal van Zuid-Afrika tot in Noorwegen, waaronder de Baltische Zee, Portugal, het Middellandse Zeegebied, Mauritanië en de Golf van Guinee [6].

In een Nederlandse soortenlijst, samengesteld in 1956, wordt het gekende verspreidingsgebied van de grijze korstzakpijp nogal vaag geformuleerd: “de Nederlands-Belgische kust”. Zodoende is het niet duidelijk is of dit nu gaat over de eerste waarneming voor België en/of Nederland. Wel eenduidig zijn de observaties vanaf 1977 in Zeeland, nabij Burghsluis, in Flauwers en in het havenkanaal van Zierikzee [7]. Tot 1988 bleef de grijze korstzakpijp enkel gekend van plaatsen op Schouwen-Duiveland in de Oosterschelde [8]. Later in 1990, werd deze soort ook aangetroffen in het Kanaal door Walcheren nabij Vlissingen, in Nieuw- en St.-Joostland en in Veere, eveneens langs de Oosterschelde. Momenteel is deze zakpijp wijdverspreid in het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en in het havenkanaal Goes [9].

In Frankrijk komt de grijze korstzakpijp voor ter hoogte van Roscoff in Bretagne [10].

In het Verenigd Koninkrijk komt hij voor langs de zuid- en de westkust, maar voorlopig nog niet langs de Oostkust [11].


Wijze van introductie

De introductie van de grijze korstzakpijp gebeurde door vasthechting op scheepsrompen en via transport van organismen voor de aquacultuur, zoals oesters [12].


Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien

Tot op heden is de grijze korstzakpijp in België enkel gevonden in een kleine geïsoleerde regio (jachthaven) binnenin de haven van Zeebrugge. De soort kan dus bezwaarlijk als succesrijk in België omschreven worden.

Desondanks heeft de soort enkele troeven: zo kan de soort zich hechten vast op allerhande substraten zoals stenen, pieren of andere zakpijpen [13], waardoor havens - met hun vele artificiële oppervlaktes - een ideale omgeving vormen.


Factoren die de verspreiding beïnvloeden

De grijze korstzakpijp is wereldwijd terug te vinden [6], wat doet vermoeden dat zijn temperatuur geen rol speelt in het limiteren van zijn verspreidingsgebied. De soort zich kan voortplanten binnen een brede range aan temperaturen tussen 10 °C en 25 °C [14].


Effecten of potentiële effecten en maatregelen

Eens de grijze korstzakpijp gevestigd is, staat dit diertje erom bekend in korte tijd de meest frequent voorkomende aangroeisoort te worden in een lokale gemeenschap. Daarbij worden de meeste andere organismen verdrongen of overgroeid [11].

De soort kan het oppervlak waaraan vastgehecht beschadigen. Zijn aanwezigheid op scheepsrompen verhoogt de weerstand van het schip in het water [12]. Het beletten van vasthechting – door reiniging en behandeling met een aangroeiwerende verf – kent een grote kost [15].


Specifieke kenmerken

De grijze korstzakpijp vormt dunne, vuilwitte kolonies van minder dan twee millimeter dik en slechts enkele vierkante centimeters oppervlakte. Soms kunnen ze echter een oppervlakte bedekken tot wel 15 centimeter doorsnede. De zacht aanvoelende kolonies zijn doorschijnend met zwarte puntjes die de aparte individuen – door wetenschappers zoïden genoemd – voorstellen, waarbij één enkel individu een diameter van ongeveer twee millimeter heeft. De gemeenschappelijke uitstroomopeningen vallen op als grote gaten [7][16].

De grijze korstzakpijp is een filtervoeder. Het water loopt via de instroomopeningen naar binnen en voert tal van kleine voedseldeeltjes mee. Deze worden gevangen in slijm, geproduceerd door een klier die de endostyle genoemd wordt. Via de uitstroomopening komt het water met afvalstoffen weer naar buiten [7].


Weetjes

Van lichtliefhebber naar lichtschuw

De vrijzwemmende larven van de grijze korstzakpijp stellen de soort in staat om zich op een eenvoudige wijze verder te verspreiden [17]. De larven bewegen zich voort door afwisselend opwaarts naar het licht toe te zwemmen en zich vervolgens te laten zinken, waarbij ze de bodem vermijden [18]. Wanneer de larven rijp zijn om zich te vestigen, hechten ze zich vast op een schaduwrijke en voor predatoren beschutte plaats, zoals de zijwand van een rots [18][17].

Een gelijkend broertje

De grijze korstzakpijp wordt in West-Europa vaak verward met een andere zakpijp, namelijk Diplosoma spongiforme. Deze twee soorten zijn uiterlijk moeilijk van elkaar te onderscheiden, vooral als men gebruik maakt van fotomateriaal. Algemeen kan men afgaan op het feit dat D. spongiforme minder doorschijnend en dikker (5 à 6 mm) is dan de grijze korstzakpijp, hoewel van deze laatste ook al dikkere exemplaren teruggevonden zijn en dit dus geen uniek verschil is tussen beide soorten. Om de twee soorten met zekerheid uit elkaar te halen moet door een microscoop naar de anatomie gekeken worden (Lafargue 1983)[16].


Geraadpleegde bronnen

  1. De Blauwe, H.; Dumoulin, E. (2009). De zeefauna en -flora uit de jachthaven van Zeebrugge, in het bijzonder de fouling-organismen van drijvende pontons. De Strandvlo 29(2): 41-63. details
  2. Glasby, T.M.; Connell, S.D.; Holloway, M.G.; Hewitt, C.L. (2007). Nonindigenous biota on artificial structures: could habitat creation facilitate biological invasions? Marine Biology 151:887-895. details
  3. 3.0 3.1 Persoonlijk mededelingHans De Blauwe 2011 Cite error: Invalid <ref> tag; name "blauwe" defined multiple times with different content
  4. Bloklander, A.E.H.M.; Stock, J.H.; Boddeke, R. (1956). Tabel der Manteldieren. SWG Tabellenserie 15:1-12. details
  5. http://waarnemingen.be/soort/view/27529?from=2007-08-14&to=2009-0814&species=27529&prov=0&akt=0&from=1983-09-01&to=2009-08-14&prov=0 (14/08/2009)
  6. 6.0 6.1 Locke, A. (2009). A screening procedure for potential tunicate invaders of Atlantic Canada. Aquatic Invasions 4(1):71-79. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "locke2009" defined multiple times with different content
  7. 7.0 7.1 7.2 Buizer, D.A.G. (1983). De Nederlandse zakpijpen (Manteldieren) en Mantelvisjes: Tunicata, Ascidiacea en Appendicularia. [The Dutch Tunicata, Ascidiacea and Appendicularia]. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 158. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV): Hoogwoud, The Netherlands. 42 pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "buizer1983" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "buizer1983" defined multiple times with different content
  8. Faasse, M. (1991). Iets over de fauna van het Kanaal door Walcheren Het Zeepaard 51: 105-109. details
  9. Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. details
  10. Lafargue, F. (1983). Inventaire des ascidies Didemnidae de Roscoff (Tuniciers). Cah. Biol. Mar. 24(4): 377-381. details
  11. 11.0 11.1 Vance, T.; Lauterbach, L.; Lenz, M.; Wahl, M.; Sanderson, R.A.; Thomason, J.C. (2008). Rapid invasion and ecological interactions of Diplosoma listerianum in the North Sea, UK. Journal of the Marine Biological Association of the U.K. http://www.mba.ac.uk/jmba/pdf/6341.pdf (14/08/2009). details Cite error: Invalid <ref> tag; name "vance2008" defined multiple times with different content
  12. 12.0 12.1 ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, CM 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "ices" defined multiple times with different content
  13. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=154 (13/08/2009)
  14. Brunetti, R.; Bresson, M.; Marin, M.; Libralato, M. (1988). On the ecology and biology of Diplosoma listerianum (Milne Edwards, 1841) (Ascidiacea, Didemnidae). Vie et milieu. Paris. 38(2):123-131. details
  15. Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. details
  16. 16.0 16.1 http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=213 07/09/2009 Cite error: Invalid <ref> tag; name "doris" defined multiple times with different content
  17. 17.0 17.1 Millar, R.H. (1971). The biology of ascidians. Adv. Mar. Biol. 9: 1-100. details> Cite error: Invalid <ref> tag; name "millar1971" defined multiple times with different content
  18. 18.0 18.1 Crisp, D.J.; Ghobashy, A.F.A.A. (1971). Responses of the larvae of Diplosoma listerianum to light and gravity, in: Crisp, D.J. (Ed.) (1971). Fourth European Marine Biology Symposium. European Marine Biology Symposia, 4: pp. 443-465. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "crisp1971" defined multiple times with different content