Difference between revisions of "Penseelkrab"
| Line 89: | Line 89: | ||
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== | ||
| − | + | Het is aangetoond dat deze kleine krabbetjes zich goed kunnen verstoppen tussen de aangroei op scheepsrompen. Zeiljachten hebben wellicht een belangrijke rol gespeeld in het transport tussen België, Nederland en het noorden van Frankrijk. Zeevarende schepen zorgen dan weer voor de uitbreiding van het leefgebied op grotere schaal <ref name = 2a> </ref>[2]. | |
| + | |||
| + | De penseelkrab heeft nood aan beschutte plekjes. Deze vindt ze in de vorm van schelpdierbanken, strandhoofden en haveninfrastructuren. Waar deze niet voorhanden zijn - bijvoorbeeld op het strand - zal de soort dus moeilijk kunnen overleven. Het feit dat de penseelkrab in de Westerschelde voorkomt, bewijst dat ze goed bestand is tegen verlaagde zoutgehaltes <ref name = 2a> </ref>[2]. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 96: | Line 98: | ||
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ||
| − | + | De penseelkrab kan in hoge aantallen voorkomen: tot 60 individuen per m² <ref name = Dauvinetal2009> </ref>[Dauvin et al 2009]. Er bestaat geen twijfel dat een niet-inheemse soort die al na enkele jaren al in zulke grote aantallen voorkomt, de plaatselijke systemen beïnvloedt. De harde substraten langs onze kust kennen een aantal inheemse krabbensoorten, die er met de penseelkrab een ongevraagde buur bij kregen. | |
| + | |||
| + | Penseelkrabben worden vaak aangetroffen in het gezelschap van onvolwassen strandkrabben Carcinus maenas. Beide soorten zijn opportunisten wat betreft habitat- en voedselkeuze. Het is dan ook de vraag of er in de loop der tijd uitsluiting zal optreden van deze of misschien zelfs meerdere inheemse krabbensoorten als gevolg van competitie voor beperkte ruimte en voedselbronnen <ref name = 2a> </ref><ref name = 10a>Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden, The Netherlands. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5876 details]</ref>[2,10]. Inmiddels is op vele locaties langs de Nederlandse Oosterschelde weer een stijging van het aantal strandkrabben te zien, terwijl de penseelkrab populaties er weer afnemen. Geregeld wordt waargenomen dat grote exemplaren van strandkrabben zich voeden met penseelkrabben <ref name = MarcoFaasse2011>Persoonlijke mededeling Marco Faasse 2011</ref>[Persoonlijke mededeling Marco Faasse 2011]. | ||
| + | |||
| + | Maatregelen om de opmars van deze exoot te stuiten zijn niet voor de hand liggend en werden vooralsnog niet bedacht, laat staan uitgevoerd. Hierdoor zijn ecologische verschuivingen in de inheemse fauna en flora op termijn niet uit te sluiten <ref name = 11a>d'Udekem d'Acoz, C. (1998). Kolonisatie van de Europees-Atlantische kusten door de borstelkrab ''Hemigrapsus penicillatus'' (de Haan, 1835). De Strandvlo 18(1): 45-48. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=6946 details]</ref>[11]. | ||
<P> | <P> | ||
Revision as of 15:04, 18 August 2011
|
|
Penseelkrab
 De penseelkrab Hemigrapsus takanoi kwam oorspronkelijk enkel voor in de noordwest Pacifische regio, maar werd via transportschepen - als larven in het ballastwater of in de aangroeilaag op de romp - naar Europa gebracht. Het kleine krabbetje werd voor het eerst gevestigd waargenomen in Europa in maart 1994 nabij La Rochelle, in Frankrijk. De eerste waarnemingen in België dateren van 19 augustus 2003 in de haven van Oostende. De penseelkrab en de nauw verwante blaasjeskrab Hemigrapsus sanguineus zijn nu zeer talrijk langs onze kust. Het zijn beiden wiereneters en predatoren van allerlei ongewervelden.
|
Contents
- 1 Wetenschappelijke naam
- 2 Oorspronkelijke verspreiding
- 3 Eerste waarneming in België
- 4 Verspreiding in België
- 5 Verspreiding in onze buurlanden
- 6 Wijze van introductie
- 7 Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
- 8 Factoren die de verspreiding beïnvloeden
- 9 Effecten of potentiële effecten en maatregelen
- 10 Specifieke kenmerken
- 11 Weetjes
- 12 Geraadpleegde bronnen
Wetenschappelijke naam
Hemigrapsus takanoi Asakura & Watanabe, 2005
Oorspronkelijke verspreiding
De penseelkrab – ook wel borstelkrab genoemd - kwam oorspronkelijk enkel voor langs de Oost-Aziatische kusten, van het Russische Sachalin tot in Taiwan [1][1]. Hij komt hier algemeen voor langs rotskusten, onder stenen en in de modder tussen de hoog- en laagwaterlijn [2][7].
Eerste waarneming in België
De eerste waarneming van de penseelkrab in het studiegebied vond plaats op 9 december 2001 nabij Rhittem, aan de oostoever van de Nederlandse Westerschelde [3][8]. De eerste waarneming in België vond plaats op 19 augustus 2003 op een eerder verrassende locatie, namelijk tussen mosselkluiten vanop de pontons in het Montgomerydok van de Oostendse jachthaven. Gewoonlijk komen penseelkrabben voor in intergetijdengebieden onder rotsen en werden ze niet verwacht in de jachthaven [4][2].
Verspreiding in België
De eerste vondst in Oostende leidde de volgende dag tot het opstarten van een inventarisatiecampagne, die meteen succesvol bleek: langs de oever van de Oostendse vaargeul (ten zuiden van het oosterstaketsel) trof men grote hoeveelheden penseelkrabben aan die zich onder de mosselen verscholen hielden. Ook in Zeebrugge was het raak: op 21 augustus 2003 werden in het verbindingsdok penseelkrabben aangetroffen, op een met mosselen bedekt rotsblok [4][2].
Deze inventarisatiecampagne bracht aan het licht dat de penseelkrab eind 2003 al vrij algemeen voorkwam langsheen havens van België: zowel in Oostende, Zeebrugge, Blankenberge en Nieuwpoort werd de exoot aangetroffen, alsook op strandhoofden in Duinbergen en in het Zwin [4][2]. Ook op de strandhoofden in Knokke-Heist komt deze niet-inheemse krab veelvuldig voor tussen de mosselbedden [5][d'Udekem d'Acoz, C. 2006]. Vandaag komt de penseelkrab ook in Antwerpen nabij Doel voor [6][Soors 2010]. Algemeen kunnen we dus stellen dat vrijwel alle harde substraten door deze exoot onder de voet gelopen worden.
Verspreiding in onze buurlanden
De eerste waarneming in Europa dateert van 14 augustus 1993 in het Duitse Bremerhaven. Op de romp van een transportschip - dat auto’s uit Japan aanleverde - werden tussen de aangroeilagen 6 levende penseelkrabbetjes aangetroffen. Men schatte dat het schip wellicht enkele honderden exemplaren met zich mee moet gedragen hebben... [1][1]. De eerste melding van een gevestigde populatie kwam echter niet uit de haven van Bremerhaven, maar vanuit de Franse Golf van Biskaje nabij La Rochelle in maart 1994. Het penseelkrabbetje breidde zijn areaal hier snel uit en kwam eind 1996 in de Golf van Biskaje voor, van het Spaanse Laredo tot het Franse Fromentine. De soort werd hier snel heel algemeen en op sommige plekken werden tot 20 krabbetjes per m2 aangetroffen [7][6]. Het Franse areaal werd verder uitgebreid en in 1999 kwam deze exoot voor in Le Havre. Enkele jaren later (2006) werd een zeer dense populatie—meer dan 60 exemplaren per m2—ontdekt nabij Duinkerke. In Bretagne blijft het penseelkrabbetje echter grotendeels afwezig. [8](Dauvin et al 2009).
Het eerste Nederlandse exemplaar werd op 21 april 2000 verzameld, nabij het Sas van Goes in de Oosterschelde [2][7]. Al snel bleek de soort her en der voor te komen in de Oosterschelde. Vanaf eind 2001 nam men de penseelkrab waar in de Westerschelde [3][8] en toen reeds werd voorspeld dat deze inwijkeling één van de meest algemene krabbensoorten in Nederlands zou worden [9](d'Udekem d'Acoz & Faasse 2002). Sinds 2006 werden eveneens exemplaren aangetroffen in de Nederlandse Waddenzee [10][Gittenberger 2010].
Op 2 december 2007 werden vervolgens de eerste penseelkrabbetjes van Duitsland ontdekt, in Noord-Duitsland nabij Norddeich [11][Obert et al 2007].
Voorlopig zijn er nog geen meldingen uit andere landen [8](Dauvin 2009).
Wijze van introductie
De penseelkrab zou in onze contreien verzeild zijn geraakt via de scheepvaart. Enerzijds kunnen penseelkrabbetjes zich verstoppen onder en tussen de aangroei van mosselen, oesters en wieren op scheepsrompen [1][1] en zich zo vanuit havens verder verspreid hebben. Anderzijds wordt ook geopperd dat penseelkrabbetjes in het ballastwater aanleiding hebben kunnen geven tot de populaties in Europa [8](Dauvin et al, 2009). Vooral de pleziervaart zou dan verantwoordelijk zijn geweest voor de lokale verspreiding van de soort, alsook transport van larven via de heersende zeestromingen.
Een andere mogelijkheid is dat deze niet-inheemse soort geïntroduceerd werd via de invoer van Aziatische oesters naar La Rochelle of naar de nabijgelegen baai van Arcachon [7][6].
De penseelkrabben in België zijn waarschijnlijk afstammelingen van Nederlandse populaties [4][2].
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
Het penseelkrabbetje vindt in Europa een gelijkaardig klimaat terug als in zijn oorsprongsgebied in Japan en China. Deze exoot vestigt zich bij voorkeur onder stenen tussen de hoog- en laagwaterlijn, een habitat dat talrijk voorkomt langs de Belgische “betonkust” met zijn vele havens, dijken en strandhoofden [1][1]. In meer beschutte regio’s zoals de Nederlandse Oosterschelde gedijen de krabbetjes nog beter [5][d'Udekem d'Acoz 2006].
De korte ontwikkelingstijd van de eitjes - soms slechts 12 dagen -, de snelle ontwikkeling van larve tot volwassen dier en de mogelijkheid tot het produceren van wel zes broedsels per jaar stellen de soort in staat gebieden snel te koloniseren [4][2].
Factoren die de verspreiding beïnvloeden
Het is aangetoond dat deze kleine krabbetjes zich goed kunnen verstoppen tussen de aangroei op scheepsrompen. Zeiljachten hebben wellicht een belangrijke rol gespeeld in het transport tussen België, Nederland en het noorden van Frankrijk. Zeevarende schepen zorgen dan weer voor de uitbreiding van het leefgebied op grotere schaal [4][2].
De penseelkrab heeft nood aan beschutte plekjes. Deze vindt ze in de vorm van schelpdierbanken, strandhoofden en haveninfrastructuren. Waar deze niet voorhanden zijn - bijvoorbeeld op het strand - zal de soort dus moeilijk kunnen overleven. Het feit dat de penseelkrab in de Westerschelde voorkomt, bewijst dat ze goed bestand is tegen verlaagde zoutgehaltes [4][2].
Effecten of potentiële effecten en maatregelen
De penseelkrab kan in hoge aantallen voorkomen: tot 60 individuen per m² [8][Dauvin et al 2009]. Er bestaat geen twijfel dat een niet-inheemse soort die al na enkele jaren al in zulke grote aantallen voorkomt, de plaatselijke systemen beïnvloedt. De harde substraten langs onze kust kennen een aantal inheemse krabbensoorten, die er met de penseelkrab een ongevraagde buur bij kregen.
Penseelkrabben worden vaak aangetroffen in het gezelschap van onvolwassen strandkrabben Carcinus maenas. Beide soorten zijn opportunisten wat betreft habitat- en voedselkeuze. Het is dan ook de vraag of er in de loop der tijd uitsluiting zal optreden van deze of misschien zelfs meerdere inheemse krabbensoorten als gevolg van competitie voor beperkte ruimte en voedselbronnen [4][12][2,10]. Inmiddels is op vele locaties langs de Nederlandse Oosterschelde weer een stijging van het aantal strandkrabben te zien, terwijl de penseelkrab populaties er weer afnemen. Geregeld wordt waargenomen dat grote exemplaren van strandkrabben zich voeden met penseelkrabben [13][Persoonlijke mededeling Marco Faasse 2011].
Maatregelen om de opmars van deze exoot te stuiten zijn niet voor de hand liggend en werden vooralsnog niet bedacht, laat staan uitgevoerd. Hierdoor zijn ecologische verschuivingen in de inheemse fauna en flora op termijn niet uit te sluiten [14][11].
Specifieke kenmerken
TEKST
Weetjes
TITEL
TEKST
Geraadpleegde bronnen
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Gollasch, S. (1999). The Asian decapod Hemigrapsus penicillatus (de Haan, 1835) (Grapsidae, Decapoda) introduced in European waters: status quo and future perspective. Helgölander Meeresuntersuch 52: 359-366. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "1a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "1a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "1a" defined multiple times with different content - ↑ 2.0 2.1 Nijland, R. & Beekman, J. (2000). Hemigrapsus penicillatus De Haan 1835 waargenomen in Nederland. Het Zeepaard 60(3): 169-171. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 Faasse, M.A.; Nijland, R.; d’Udekem d’Acoz, C. (2002). Opmars van de penseelkrab Hemigrapsis penicillatus De Haan, 1935 in Nederland. Het Zeepaard 62(2): 41-44. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "8a" defined multiple times with different content - ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 Dumoulin, E. (2004). Snelle areaaluitbreiding van het penseelkrabbetje Hemigrapsus penicillatus (de Haan, 1835) langs de kusten van de Zuidelijke Bocht van de Noordzee, status van haar opmars in de Westerschelde en beschouwingen over de ecologie en het gedrag van de soort. De Strandvlo 24(1): 5-35. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content - ↑ 5.0 5.1 d'Udekem d'Acoz, C. (2006). First record of the Asian shore crab Hemigrapsus sanguineus (De Haan, 1835) in Belgium (Crustacea, Brachyura, Grapsoidea) De Strandvlo 26(3): 74-82. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "d'Udekemd'Acoz2006" defined multiple times with different content - ↑ Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. detail
- ↑ 7.0 7.1 Noël, P.Y.; Tardy, E.; d'Udekem d'Acoz, C. (1997). Will the crab Hemigrapsus penicillatus invade the coasts of Europa? C.R. Acad. Sci. (Sér 3) (Sci. Vie/Life Sci.) 320: 741-745. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "6a" defined multiple times with different content - ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Dauvin, J.-C.; Tous Rius, A.; Ruellet, T. (2009). Recent expansion of two invasive crabs species Hemigrapsus sanguineus (de Haan, 1835) and H. takanoi Asakura and Watanabe 2005 along the Opal Coast, France Aquat. Invasions 4(3): 451-465. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Dauvinetal2009" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Dauvinetal2009" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Dauvinetal2009" defined multiple times with different content - ↑ d'Udekem d'Acoz, C.; Faasse, M. (2002). De huidige status van Hemigrapsus sanguineus (De Haan, 1835) en H. penicillatus (De Haan, 1835) in de noordelijke Atlantische Oceaan, in het bijzonder in Nederland, met opmerkingen over hun biologie (Crustacea, Decapoda, Brachyura) Het Zeepaard 62(4): 101-115. details
- ↑ Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. details
- ↑ Obert, B.; Herlyn, M.; Grotjahn, M. (2007). First records of two crabs from the North West Pacific Hemigrapsus sanguineus and H. takanoi at the coast of Lower Saxony, Germany Wadden Sea Newsletter 33(1): 21-22. details
- ↑ Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden, The Netherlands. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. details
- ↑ Persoonlijke mededeling Marco Faasse 2011
- ↑ d'Udekem d'Acoz, C. (1998). Kolonisatie van de Europees-Atlantische kusten door de borstelkrab Hemigrapsus penicillatus (de Haan, 1835). De Strandvlo 18(1): 45-48. details
