Reuzenvlokreeft

From Coastal Wiki
Revision as of 13:19, 30 September 2011 by LeenVandepitte (talk | contribs) (<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>)
Jump to: navigation, search
Category:Revision


Reuzenvlokreeft

De reuzenvlokreeft, Dikerogammarus villosus, kwam oorspronkelijk enkel voor in het Ponto-Kaspische gebied en vond na het openen van een kanaal tussen de Donau en de Rijn in 1992 zijn weg naar West-Europa. Deze vlokreeft verspreidde zich zowel actief als passief - via de scheepvaart – door het Europese waterwegennet om uiteindelijk in 1997 in het Belgische Albertkanaal terecht te komen. Sindsdien is de soort in opmars en veroverde hij ook de brakke en zoete wateren in Oost- en West-Vlaanderen. Al snel werd deze grote vlokreeft berucht omwille van zijn vermeend agressief gedrag als predator. Hierbij kan hij lokaal mogelijk andere vlokreeftsoorten verdrijven, met gevolgen voor de lokale voedselwebben en de biodiversiteit. Het grote aanpassingsvermogen en de korte voortplantingstijd maken van deze soort een succesvolle, invasieve niet-inheemse soort.


Foto: NAAM



Wetenschappelijke naam

Dikerogammarus villosus Sowinsky, 1894


Oorspronkelijke verspreiding

Het reuzenvlokreeftje werd oorspronkelijk aangetroffen in rivieren gelegen in het stroomgebied van de Donau, de zogenaamde Ponto-Kaspische regio. Dit is het gebied gelegen rond de Zwarte en Kaspische Zee (Grabowski et al., 2007)[1].


Eerste waarneming in België

Het reuzenvlokreeftje werd in 1997 voor het eerst geregistreerd in het Albertkanaal en het Dessel-Kwaad-Mechelenkanaal (Messiaen et al., 2010)[2]. Echter omdat deze waarneming in zoet water plaatsvond valt ze buiten ons studiegebied. De eerste melding van het reuzenvlokreeftje binnen ons studiegebied betrof 2005 toen deze exoot in het kanaal Gent-Terneuzen werd aangetroffen (Boets et al., 2011)[3].


Verspreiding in België

Na een eerste waarneming in het Albertkanaal in 1997 werd de reuzenvlokreeft in 1998 in grote aantallen aangetroffen in de Maas, van Chokier ten zuiden van Luik tot in Dinant dicht bij de Belgisch-Franse grens (Vanden Bossche e.a., 2001)[4]. De soort was op dat moment ook aan een stroomopwaartse opmars bezig – aan een geschatte snelheid van 30 à 40 km per jaar – vanuit het Nederlandse deel van de Maas richting Frankrijk (Josens, 2005)[5]. Vanaf 2000 was de reuzenvlokreeft ook aanwezig in Belgisch Limburgse waterwegen en in kanalen die in het westen van Wallonië het Maasbekken met het Scheldebekken verbinden (Vercauteren e.a., 2005)[6].

Vanaf 2005 kwamen meldingen binnen uit ons studiegebied. Na het kanaal Gent-Terneuzen (Boets et al., 2011)[3] werd de reuzenvlokreeft aangetroffen in de brakke delen van de IJzer nabij Nieuwpoort en in de Oostendse haven (Vercauteren, 2006;Boets et al. 2011 Journal of Crustacean Biology; Hebbelinck 2010)[7][8]In veel gevallen, zoals in de kanalen te Oostende en het Kanaal-Gent-Terneuzen, domineert deze soort zowel andere uitheemse als inheemse vlokreeftjes. (Boets et al., 2011, persoonlijke mededeling Pieter Boets 2011)[3][9].



Verspreiding in onze buurlanden

Het reuzenvlokreeftje begon in het begin van de jaren 1990 aan de verovering van Europa. Buiten zijn oorspronkelijke verspreiding in het Zwarte Zeegebied, werd deze vlokreeft in 1992 voor het eerst geregistreerd in het Duitse deel van de Donau. Het Main-Donaukanaal –dat in ditzelfde jaar geopend werd – verbond de Donau met de Rijn en opende zo de poort naar West-Europa. Via de Rijn kon deze soort zich vervolgens massaal en snel verspreiden naar de West-Europese zoet- en brakwatergebieden (bij de Vaate et al., 2002)[10].

Zo bereikte deze exoot in 1994 de Duitse Wezer, Elbe en Oder rivieren (Naylor, M. 2006 )[11]. In diezelfde periode (1994-1995) werd de reuzenvlokreeft ook waargenomen in de Rijn aan de Duits-Nederlandse grens (Bij de Vaate, 2000)[10] en kort daarna waren respectievelijk de Maas (1996), de Nederlandse Rijndelta en grensmeren (1996-1997) (Grabowski et al. 1998; Noordhuis et al., 2009; Josens, 2005)[12][5] en de Szczecin Baai aan het Oder-estuarium (op de Pools-Duitse grens) (Naylor, M. 2006)[11] aan de beurt.

De eerste waarneming in Frankrijk kwam er in 1997 in de rivier Sâone. In de daaropvolgende jaren volgden observaties uit onder andere de Rhône en de Moezel (Devin & Beisel, 2006; Casellato et al., 2006)[13][14]. Vanuit de Rhône vond deze exoot vervolgens de weg naar verschillende Franse alpiene meren en uiteindelijk ook het Italiaanse Gardameer (Grabowski et al., 2007)[1]. In 2000 had dit vlokreeftje ook via de Maas de Belgisch-Franse grens overgestoken (Josens, 2005)[5].

De reuzenvlokreeft trok vanuit zijn oorsprongsgebied rond de Zwarte Zee eveneens vanuit de Dnjepr rivier in Oekraïne landinwaarts. Langs deze route reikt zijn verspreidingsgebied vandaag over Wit-Rusland tot aan de Poolse Wisla rivier (Pockl 2009)[15].

Op de eerste waarneming van deze reuzenvlokreeft in Groot-Brittannië was het wachten tot 3 september 2010. Toen werd de soort gevonden in het drinkwaterreservoir Grafham Water, nabij de rivier Great Ouse (Oost-Engeland, Cambridgeshire) (MacNeil et al 2010)[16]. Kort daarop volgden observaties uit de Baai van Cardiff en in een reservoir in Port Talbot, Zuid-Wales (BBC Wales, 2010)[17].

Gezien de snelle verspreiding, kan men verwachten dat deze vlokreeft – via de scheepvaart - uiteindelijk ook de Grote Meren in Noord-Amerika zal bereiken (Ricciardi and Rasmussen 1998)[18].


Wijze van introductie

De introductie van de reuzenvlokreeft in West-Europa werd ingeluid door de opening van het Main-Donaukanaal (Wolff, 2005)[19]. Daarnaast werd de verspreiding van deze soort in de hand gewerkt door de aanleg van kanalen tussen de grote rivieren in Europa. Hoe deze exoot zich uiteindelijk door dit Europese waterwegennet heeft verspreid, is echter niet helemaal duidelijk. Wetenschappers vermoeden dat hij is meegereisd op de romp van binnenvaartschepen of plezierbootjes. Verder zou ook transport in ballastwater de verdere verspreiding naar Europese havens kunnen bevorderen (Dick et al 2002, Ricciardi and Rasmussen 1998)[20]. Daarnaast valt actieve, stroomopwaartse migratie evenmin uit te sluiten als verspreiding door transport op het verenkleed van vogels of transport samen met verplaatsingen van visstocks (http://www.habitas.org.uk/invasive/species.asp?item=50005).


Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien

Zijn grote aanpassingsvermogen aan verschillende omgevingsomstandigheden (zoutgehalte en temperatuur) en substraten, maakt dat deze soort zich in bijna alle zoet- en brakwatermilieus succesvol kan vestigen. De waterwegen in België vormen hier geen uitzondering op.

Jonge reuzenvlokreeftjes bereiken na 4 tot 8 weken een lengte van 6 millimeter en zijn dan meestal al geslachtsrijp. Eén enkel vrouwtje kan om de twee weken tot 50 jongen voortbrengen en dit jaarrond. Deze snelle reproductie overtreft deze van onze inheemse vlokreeftjes (Devin & Beisel, 2006; Crosnier & Molloy, 2006)[13].Door de grote groeisnelheid (1.3–2.9 millimeter per maand), de vroege geslachtsrijpheid, de grote vruchtbaarheid en het lange voorplantingsseizoen is de reuzenvlokreeft een heel succesvolle invasieve soort die zich snel kan verspreiden (Pöckl 2009)[15].

Hoewel de reuzenvolkreeft een omnivoor of alleseter is, is hij vooral berucht om zijn vraatzucht van allerlei ongewervelden zoals vlokreeftjes, eendagsvliegen, watervlooien en slakken (Casellato et al., 2006; Boets et al. 2010)[21][22]. Daarnaast jaagt de reuzenvlokreeft ook op de eieren en larven van vissen en is de predatie op volwassen vissen geen uitzondering (Casellato et al. 2006; Platvoet et al. 2009)[21][23]. Dit vraatzuchtige gedrag manifesteert zich voornamelijk gebieden waar hij nog niet dominant voorkomt (Pockl 2009). Hoewel de kaken van de reuzenvlokreeft niet de specifiek aangepast zijn voor predatie – ze dienen ook om voedsel uit de waterkolom te filteren en om organisch materiaal van de bodem te schrapen (Mayer et al 2008) – stellen ze hem wel in staat om prooien te verscheuren en deze vervolgens al dan niet op te eten (Crosnier & Molloy, 2006, Casellato et al., 2006).

De combinatie van deze factoren maken dat de reuzenvlokreeft een concurrentieel voordeel heeft ten opzichte van andere vlokreeftjes.


Factoren die de verspreiding beïnvloeden

TEKST


Effecten of potentiële effecten en maatregelen

TEKST


Specifieke kenmerken

TEKST


Weetjes

TITEL

TEKST


Geraadpleegde bronnen

  1. 1.0 1.1 Grabowski, M.; Bacela, K.; Wattier, R. (2007). Dikerogammarus villosus (Sowinsky, 1894) (Crustacea, Amphipoda) colonizes next alpine lake – Lac du Bourget, France Aquat. Invasions 2(3): 268-271. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "grabowski2007" defined multiple times with different content
  2. Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. details
  3. 3.0 3.1 3.2 Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "boets2011" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "boets2011" defined multiple times with different content
  4. Vanden Bossche, J.P. (2001). First record of the Pontocaspian invader Hypania invalida (Grube, 1860) (Poychaeta: Ampharetidae) in the river Meuse (Belgium) Belg. J. Zool. 131(2): 183-185. details
  5. 5.0 5.1 5.2 Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "josens2005" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "josens2005" defined multiple times with different content
  6. Vercauteren, Th.; De Smedt, S.; Warmoes, T.; Goddeeris, B.; Wouters, K. (2005). Drie nieuwe Ponto-Kaspische inwijkelingen dringen door tot in kanalen in de provincie Antwerpen: De zoetwaterpolychaet Hypania invalida (Grube, 1860) en, voor het eerst in België, de platworm Dendrocoelum romanodanubiale (Codreanu, 1949) en de Donaupissebed Jaera istri Veuille, 1979, in: Nieuwborg, H. (Ed.) (2005). Natuurstudie in de provincie Antwerpen: Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (ANKONA) Jaarboek 2003. pp. 83-97. details
  7. Vercauteren, Th.; Sablon, R.; Wouters, K. (2006). Exotische ongewervelden in vijvers en grachten van het Provinciaal Groendomein Prinsenpark in Retie: een eerste bilan, in: Nieuwborg, H. et al. (Ed.) (2006). Natuurstudie in de provincie Antwerpen: Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (ANKONA) Jaarboek 2004-2005. pp. 27-39. details
  8. Hebbelinck, L. (2010). Monitoring van exotische macro-invertebraten in de Vlaamse havens. MA Thesis. Universiteit Gent. Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen: Gent. 87 pp. details
  9. Persoonlijke mededeling Pieter Boets 2011
  10. 10.0 10.1 Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollasch, S.; van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1159-117'. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "vaate2002" defined multiple times with different content
  11. 11.0 11.1 Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: Killer shrimp (Dikerogammarus villosus). Third update. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 3 pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "naylor2006" defined multiple times with different content
  12. Noordhuis, R.; van Schie, J.; Jaarsma, N. (2009). Colonization patterns and impacts of the invasive amphipods Chelicorophium curvispinum and Dikerogammarus villosus in the IJsselmeer area, The Netherlands Biological Invasions 11(9): 2067-2084. details
  13. 13.0 13.1 Devin, S.; Beisel, J.-N. (2006). Dikerogammarus villosus. Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe (DAISIE)[S.l.]. 3 pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "devin2006" defined multiple times with different content
  14. Casellato, S.; La Piana, G.; Latella, L.; Ruffo, S. (2006). Dikerogammarus villosus (Sowinsky, 1894) (Crustacea, Amphipoda, Gammaridae) for the first time in Italy Ital. J. Zoolog. 73(1): 97-104. details
  15. 15.0 15.1 Pöckl, M. (2009). Success of the invasive Ponto-Caspian amphipod Dikerogammarus villosus by life history traits and reproductive capacity Biological Invasions 11(9): 2021-2041. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "pockl2009" defined multiple times with different content
  16. MacNeil, C.; Platvoet, D.; Dick, J.D.A.; Fielding, N.; Constable, A.J.; Hall, N.; Aldridge, D.; Diamond, M. (2010). The Ponto-Caspian ‘killer shrimp’, Dikerogammarus villosus (Sowinsky, 1894), invades the British Isles Aquat. Invasions 5(4): 441-445. details
  17. "Invasive 'killer' shrimp found at two sites in Wales". BBC Wales. November 29, 2010. http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-11870203. Retrieved December 1, 2010.
  18. Ricciardi, A., and Rasmussen, J.B. 1998. Predicting the identity and impact of future biological invaders: a priority for aquatic resource management. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 55: 1759–1765.
  19. Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. details
  20. Dick, J.T.A.; Platvoet, D.; Kelly, D.W. (2002). Predatory impact of the freshwater invader Dikerogammarus villosus (Crustacea: Amphipoda) Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(6): 1078-1084. details
  21. 21.0 21.1
  22. Boets, P.; Lock, K.; Messiaen, M.; Goethals, P.L.M. (2010). Combining data-driven methods and lab studies to analyse the ecology of Dikerogammarus villosus Ecological Informatics 5(2): 133-139. details