Enkele weken geleden begon het te rommelen in de onderzeese vulkaan Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, nabij het koninkrijk Tonga in de Stille Oceaan. In de ochtend van 15 januari was er een enorme uitbarsting, te horen tot in Nieuw-Zeeland meer dan 2000 km verderop. De verbinding met het eiland werd volledig verbroken, maar via satellietbeelden kregen we vanop afstand toch een idee van de intensiteit van de uitbarsting. De eilandengroep Tonga kreeg een tsunami over zich heen van wel 15 meter hoog, die Tongatapu trof – het belangrijkste eiland van het koninkrijk waarop zich de hoofdstad bevindt. Via de getijmeters van het Sea Level Station Monitoring Facility was te volgen hoe de tsunami verder over de Stille Oceaan raasde, en in de Indische, Caraïbische en Atlantische Oceaan golven registreerden tot twee meter hoog.
Door de uitbarsting trad een golfbeweging in werking die wereldwijd voelbaar was, zowel in de atmosfeer als in de oceaan. De atmosferische drukgolf van de vulkaanuitbarsting was overal ter wereld te meten. De storing strekte zich uit tot in de stratosfeer en werd opgepikt door satellieten, wat erop wijst dat deze uitbarsting zeer krachtig moet geweest zijn.
Wereldwijd registreerden ook de meetstations die instaan voor de monitoring van het zeeniveau sterk afwijkende golfhoogten. Dergelijke getijmeters bevinden zich verspreid over de wereldwijde oceaan, nabij eilanden en langs continentale kusten, meestal in havens. Ze sturen hun data via satellieten door naar een centraal datacentrum. De data van meer dan 1000 getijmeters komen zo terecht bij het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in Oostende, die de verschillende dataformaten omzet en eenduidig weergeeft op de website van de ‘Sea Level Station Monitoring Facility’. VLIZ doet dit in opdracht van de Intergovernmental Oceanographic Commission (IOC) van UNESCO.
Normaal worden trage golfbewegingen van het getij geregistreerd, maar de data van 15 januari waren opmerkelijk anders. Toen was een reeks kort op elkaar volgende golven merkbaar, wat aanduidt dat een tsunami gepasseerd is. Aan diverse meetstations werden golven tot twee meter geregistreerd, zo bijvoorbeeld ook aan het station op Port Vila, de hoofdstad van Vanuatu.
De recente gebeurtenissen zorgden voor een verveertienvoudiging van het gebruik van de website voor het opstellen van statistieken en het aanmaken van animaties. De website van de ‘Sea level station monitoring facility’ is uniek in zijn soort, open voor alle gebruikers en biedt real time data. Dit liet toe om snel heel wat afgeleide producten aan te maken, zoals onderstaande simulatie van de Tonga tsunami.
