Het aantal windmolenparken in Europese wateren neemt in een sneltempo toe om de transitie mogelijk te maken naar meer hernieuwbare energie. Huidige en geplande projecten zullen daarbij samen 10% van het Noordzeeoppervlak innemen. Deze ruimte is vaak niet meer toegankelijk voor andere mariene activiteiten, zoals visserij, wat zorgt voor spanningen tussen de twee sectoren. Dit terwijl er nog heel wat onopgeloste vragen zijn over de impact van windmolenparken op commerciële platvissen. In haar doctoraat bestudeerde Jolien Buyse, onderzoekster bij het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), de ecologische effecten van offshore windmolenparken op pladijs, één van de belangrijkste platvissoorten voor de visserij in de zuidelijke Noordzee.
– JOLIEN BUYSE
Europa wil klimaatneutraal zijn tegen 2050 en wil daarom zoveel mogelijk inzetten op hernieuwbare energie. Windmolenparken op zee zijn een efficiënte manier om groene stroom op te wekken. De windsnelheden zijn veel hoger dan op land en er is meer ruimte om te bouwen. Deze voordelen zorgen dan ook voor een explosie van het aantal windturbines in Europese wateren. Uit veiligheidsoverwegingen zijn commerciële visserijactiviteiten door de meeste Europese landen niet toegelaten binnen de grenzen van de windmolenparken (het Verenigd Koninkrijk is hierop een uitzondering). Vissers raken hierdoor vaker hun traditionele visgronden kwijt wat zorgt voor discussies tussen de visserijsector en de offshore windsector. Daarnaast ontbrak essentiële kennis over de effecten van windmolenparken op belangrijke commerciële vissoorten zoals platvissen, wat de discussies verder bemoeilijkte. Daarom werd een onderzoek opgezet waarin het dieet, de verspreiding en de bewegingen van pladijs in Belgische windmolenparken van naderbij werd bekeken en dit leidde tot enkele verrassende resultaten.
Windmolenparken als kunstmatige riffen, ook voor platvissen?
Windmolenparken leveren niet alleen groene stroom aan miljoenen gezinnen op het vaste land, maar brengen ook veranderingen teweeg in de mariene omgeving. De funderingen van de turbines en de omliggende erosiebescherming vormen een geschikte ondergrond voor allerlei zeeorganismen die zich massaal vastzetten op de harde structuren, zogenaamde ‘aangroeifauna’. Daarnaast creëren de rotsen van de erosiebescherming verschillende holtes waarin vissen, krabben en kreeften zich in kunnen verschuilen. Op die manier zorgen de harde substraten zowel voor een toename in voedsel als schuilmogelijkheden en vormen ze als het ware ‘kunstmatige riffen’. Hoewel eerder onderzoek al aantoonde dat verschillende rifsoorten zich concentreren nabij de windmolens, werd dit nu ook voor het eerst vastgesteld voor pladijs, een soort typisch voor zandige bodems. Daarbij vonden we ook dat pladijzen die aanwezig waren nabij de erosiebescherming zich vooral voedden met aangroeifauna en dit over een lange periode. Pladijzen lijken dus weldegelijk te profiteren van de rifstructuren in een windmolenpark.
Een aantal pladijzen kregen ook een zender waarmee hun bewegingen rondom de windmolens kon gevolgd worden. De vissen verbleven gedurende de zomermaanden bijna onafgebroken in het windmolenpark en hadden zelfs de voorkeur voor één bepaalde windmolen waarrond ze zich bewogen. Er waren daarbij aanwijzingen dat ze overdag voederexcursies uitvoeren vanop het omliggende zand naar de rotsen van de erosiebeschermingslaag, waar meer eten te vinden is. Tijdens de wintermaanden verlaten de meeste pladijzen het windmolenpark om hun eitjes te gaan afzetten op de paaigronden in de zuidelijke Noordzee en het Engels Kanaal. Na de paaiperiode keerden een groot deel van de gezenderde vissen terug naar het windmolenpark, wat hun sterke ‘homing’ gedrag illustreert.
Windmolenparken als beschermde gebieden
Het uitsluiten van visserijactiviteiten in windmolenparken is onaangenaam voor de vissers, maar het kan tegelijk ook een beschermend effect hebben op beviste soorten zoals pladijs. Uit onderzoek blijkt dat goed beschermde mariene gebieden meer en vaak ook grotere vissen bevatten. Aangezien er heel weinig zulke gebieden zijn in Europese wateren, kunnen windmolenparken daarom een belangrijke beschermende rol spelen.
In het doctoraatsonderzoek vonden we aanwijzingen van zo’n beschermend effect voor pladijs in Belgische windmolenparken, maar dit was niet eenduidig door de grote verschillen tussen de parken. Daarnaast is er ook een belangrijk onderscheid tussen windmolenparken en beschermde gebieden door de aanwezigheid van kunstmatige harde structuren, de productie van geluid door de turbines en de opwekking van elektromagnetische velden door de kabels. Dit kan leiden tot veranderingen in de zanderige habitat of gedragsveranderingen teweeg brengen bij bepaalde organismen, wat dan weer negatief kan zijn.
De resultaten van dit doctoraat kunnen helpen bij de planning en bouw van nieuwe windmolenparken en vormen een belangrijk stap om de effecten van winmolenparken op een grotere schaal te kunnen begrijpen. Verder onderzoek is nodig om na te gaan of de positieve effecten van de kunstmatige riffen en de bescherming tegen visserijsterfte zich ook kunnen vertalen in hogere vangsten buiten de windmolenparken.
Lees meer
-
Ecological impacts of offshore wind farms on flatfish with emphasis on plaice Pleuronectes platessa, a species of commercial interest in the southern North Sea. Buyse (2023) | VLIZ-bib