Hoeveel plastic zwerfvuil is er te vinden op onze stranden en het Belgisch deel van de Noordzee? Hoe kunnen we de hoeveelheden microplastics tellen en identificeren? Hoeveel zwerfvuil komt er jaarlijks in zee? En wat wordt er ondertussen al aan gedaan? Elk jaar bundelt het VLIZ alle wetenschappelijk kennis over (marien) zwerfvuil en microplastics in België. Na het lezen van deze nieuwste beleidsinformerende nota ben je weer helemaal mee.
Wat weten we al?
Enkele algemene weetjes over marien zwerfvuil en plastic in België:
- Marien zwerfvuil is een wereldwijd probleem, dat blijft toenemen in alle zeeën en de oceaan. Op de zeebodem van het Belgisch deel van de Noordzee komen gemiddeld 1270 afvalitems per km² voor in de kustzone en 280 items per km² in de meer offshore zone. Op de Vlaamse stranden zijn er gemiddeld 137 items per 100 meter vloedlijn te vinden.
- Ongeveer 80 tot 90% van het afval op de zeebodem en op het strand bestaat uit plastic. Ook microscopisch plastic afval (microplastics) is talrijk aanwezig in het Belgisch deel van de Noordzee.
Enkele nieuwe inzichten
De 2023-editie van deze beleidsinformerende nota rapporteert een aantal nieuwe bevindingen:
- Momenteel lopen meerdere nationale en Europese projecten met Belgische onderzoekers en een focus op plastic (bv. PLUXIN, INSPIRE, TREASURE). Deze projecten gaan na hoe het transport van plastic in rivieren verloopt en of rivieren en estuaria optreden als accumulatie-gebieden van plastic afval.
- In 2020 startte een onderzoek naar de mate waarin rivieren in Vlaanderen een transportroute voor plastic naar de Noordzee kunnen zijn. De eerste inzichten onthullen dat het meeste plastic afval in het Schelde-estuarium blijft en dus niet naar zee stroomt.
- Nieuw onderzoekt toont aan dat zeeverneveling (‘sea spray’) de overdracht van micro- en nanoplastics van de oceaan naar de atmosfeer mogelijk maakt.
- Er bestaan nog geen voedingsnormen voor micro- en nanoplastics. Al is er wel een publieke bezorgdheid: vormen micro- en nanoplastic deeltjes een ernstig risico voor het milieu en de menselijke gezondheid? Om de effecten van blootstelling aan micro- en nanoplastic deeltjes te beoordelen, zowel via voedsel, water en lucht, en de risico’s voor de volksgezondheid adequaat in te schatten is meer gericht wetenschappelijke onderzoek nodig.
- Wetenschappers doen al meer dan 20 jaar onderzoek naar de aanwezigheid en mogelijke effecten van zwerfvuil in het Belgisch deel van de Noordzee en op het strand. Tot nu zijn Belgische onderzoekers betrokken bij meer dan 150 wetenschappelijke artikels over het thema (marien) zwerfvuil of microplastics.
- Gezien het maatschappelijk belang van deze problematiek, engageren niet enkel de Vlaamse onderzoekers zich, maar groeit ook het aantal initiatieven bij de spelers uit de Blauwe Economie. Vanuit deze hoek wordt ingezet op onderzoek naar innovatieve oplossingen voor marien zwerfvuil en microplastics (o.a. via de werking van de Blauwe Cluster).
Jaarlijkse rapportage
Het VLIZ stelt deze beleidsinformerende nota jaarlijks op binnen de context van de nationale werkgroep marien zwerfvuil, gecoördineerd door de Dienst Marien Milieu (FOD Leefmilieu). Ondertussen lanceerde de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (dienst Marien Milieu) het tweede Federaal Actieplan Marien Zwerfvuil (Belgische Staat, 2022-2027). Het bouwt voort op de aanbevelingen van het eerste actieplan.
Referentie: Devriese, L.I.; Janssen, C.R. (2023). Beleidsinformerende Nota: Overzicht van het onderzoekslandschap en de wetenschappelijke informatie inzake (marien) zwerfvuil en microplastics in België. VLIZ Beleidsinformerende Nota's, 2023_002. Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ): Oostende. 54 pp.