Enig idee welke zeekaarten van de European Atlas of the Sea de grootste aantrekkingskracht uitoefenen op hun brede range van gebruikers? Jaarlijks openen duizenden mensen de interactieve kaarten van deze online atlas. Wij doken in de data en ontdekten welke drie kaarten in 2024 het vaakst bekeken werden. De top-3 – ferryverbindingen, de zeebodem en windmolens op zee – onthult wat ons boeit, fascineert en bezighoudt.
– BINKE D'HAESE
Kaarten tonen ons al eeuwenlang de weg. In het oude Mesopotamië tekenden mensen eenvoudige kaartjes in klei. Later verschenen prachtige zeevaartkaarten op perkament – de middeleeuwse portolanen die kapiteins de weg wezen. Vandaag bestaan er heel wat digitale oceaankaarten. Niet alleen om koers te zetten, maar ook om te grasduinen, te ontdekken en de oceaan beter te begrijpen.
De European Atlas of the Seas is een rijk digitaal kaartenplatform. DG MARE (het directoraat-generaal Maritieme Zaken en Visserij van de Europese Commissie) ontwikkelde deze interactieve databank, samen met EMODnet – het European Marine Observation & Data Network. Meer dan 120 Europese instellingen leveren hun data aan over de zeebodem, biodiversiteit, menselijke activiteiten en het milieu. Die datalagen vormen de ruggengraat van de atlas, en maken complexe oceaaninformatie visueel én begrijpelijk.
Elk jaar openen duizenden gebruikers kaarten in de European Atlas of the Seas. We vroegen Tim Collart van het EMODnet secretariaat in Oostende welke kaarten in 2024 het meest bekijks hadden. En wat dit vertelt over onze nieuwsgierigheid naar de zee.
Van kust tot kust: ferryverbindingen als levensaders
Met 6185 views is de kaart ferry routes de absolute topper. Van de drukke route Calais-Dover tot connecties tussen eilanden in de Middellandse Zee: ferry’s verbinden kusten, economieën en culturen. De data komen van nationale kaartdiensten, zoals het Nationaal Geografisch Instituut (België) of Ordnance Survey (VK).
Waarom is nu net deze kaart zo populair? “Moeilijk te zeggen. Mogelijk speelt de zichtbaarheid van maritieme mobiliteit hierin een rol — in het beleid, in het toerisme, of in het publieke debat over duurzaamheid. Misschien speelt ook mee dat ferry’s voor veel mensen een laagdrempelige manier zijn om de zee te ervaren en te bevaren.”, vermoedt Tim Collart.
Deze kaart toont alle belangrijke regelmatige internationale veerroutes en alle nationale veerroutes die een grote rol spelen in de verbinding met het nationale weg- of spoornetwerk. [ga naar de digitale kaart en zoom in]
Wat schuilt er onder de golven?
Op plaats twee, met 3948 views, staat de kaart van de gemiddelde waterdiepte. Ze toont de bathymetrie - de diepte en het reliëf van de zeebodem in Europese zeeën. Bergen, dalen, kloven: maar dan onder water.
Deze kaart is gebaseerd op het Digital Terrain Model (DTM) van EMODnet Bathymetry. Die digitale onderwaterkaart ontstond uit honderden metingen, uitgevoerd tijdens vaartochten en diepte-surveys. Het resultaat? Een actuele, jaarlijkse geupdate nauwkeurige weergave van de zeebodem: alsof je een satellietbeeld onder het zeeoppervlak bekijkt.
Wetenschappers, havenplanners, ingenieurs en kabelleggers gaan ermee aan de slag. Maar ook niet-professionelen die gewoon benieuwd zijn. Het landschap onder de zeespiegel blijft dan ook tot de verbeelding spreken. Zoom eens in, en sta zelf verwonderd van de details onder water!
Die zeebodem is niet alleen fascinerend, hij beïnvloedt ook oceaanstromingen, stormvorming en biodiversiteit. De bodem bepaalt mee hoe warm het zeewater aan de oppervlakte is – cruciaal voor het ontstaan van stormen – én hoe stromingen zich verplaatsen. En met de toenemende belangstelling voor diepzee-exploratie en onderzeese mijnbouw staat dit 'onzichtbare' terrein steeds vaker in de kijker.
Deze kaart toont de bathymetrie, oftewel de gemiddelde diepte van de waterkolom, in de Europese regio met een resolutie van 1/16 boogminuut (~115 meter). Daarnaast geeft de kaart ook de topografie van het land of de terreingebieden weer. De bathymetrische kaart is samengesteld op basis van afzonderlijke bathymetrische metingen en gecombineerde digitale terreinmodellen (cDTM). [ga naar de digitale kaart en zoom in]
Windmolens op zee: duurzame toekomst of ruimtelijk dilemma?
Met 3466 views sluit de kaart van de Europese offshore windmolenparken de top drie af. Geen verrassing: windenergie op zee is booming business, met Europa in een internationale voortrekkersrol.
De kaart toont waar die offshore windparken gelegen zijn, én in welke fase ze zich bevinden: operationeel, gepland of in aanbouw. De meeste parken vind je in ondiepe delen van de Noordzee, de Ierse Zee en de Baltische Zee. Ideaal voor installatie én opbrengst. De data zijn afkomstig van CETMAR (Centro Tecnológico del Mar), een Spaans kenniscentrum voor mariene data en onderzoek, in opdracht van EMODnet Human Activities.
Waarom deze kaart zo veel bekeken wordt? “Misschien omdat windturbines letterlijk zichtbaar zijn aan de horizon, als symbool van de energietransitie”, vermoedt Tim Collart. “Of omdat wie naar hun locaties zoekt, tegelijk inzicht krijgt in de ruimtelijke puzzel op zee. Want daar komen economie, ecologie en energie onvermijdelijk samen.”
De kaart toont de locaties en operationele status van offshore windparken in de Europese zeeën. [ga naar de digitale kaart en zoom in]
Meer dan kaarten: ontdek de oceaan interactief
De drie meest bezochte kaarten geven een eerste beeld van hoe de zee een rol speelt in onze economie, het milieu en het transport. Beleidsmakers, onderzoekers, leerkrachten en burgers met interesse in maritieme thema’s maken er gretig gebruik van. Voor educatieve toepassingen vind je op de European Atlas of the Seas de Teachers’ Corner, herkenbaar aan het icoontje van een graduation-cap. Zowel de kaart met ferryroutes als met onderwaterdieptes maakt er deel van uit. Sinds kort zijn er ook tools als My Notes en My Maps, waarmee gebruikers kaarten kunnen markeren en aantekeningen opslaan. Handig voor wie maritieme data bestudeert of gebruikt in onderwijs en onderzoek.
Zelf grasduinen in de Atlas? Duik in de kaarten op European Atlas of the Seas en ontdek wat er leeft, beweegt en verandert op en onder de zeespiegel.