Het project STRAITS moet de trek van vissen en ander oceaanleven in detail opvolgen vanuit vier uithoeken van Europa, dankzij de installatie van een ingenieuze infrastructuur in vier zeestraten die de verbinding vormen tussen Europese zeebekkens. Het netwerk moet de ecologische kennis opleveren die broodnodig is om de biodiversiteit van onze zeeën beter te kunnen beschermen.
Met het project STRAITS – afkorting voor 'Strategic Infrastructure for improved animal Tracking in European Seas' – wil Europa toonaangevend blijven in het ontwikkelen van gedegen onderzoeksinfrastructuur. Daartoe trok het 3,5 miljoen euro uit van het Horizon Europe Framework Program om de belangrijkste trekroutes van vis en andere zeedieren nog beter in kaart te brengen. STRAITS, dat loopt van 2023 tot en met 2026, zal extra ontvangers installeren op vier strategische plaatsen in Europese zeeën, om zo geluidsignalen van gemerkte voorbij zwemmende vissen te registreren. De locaties voor dit geplande akoestisch telemetrie initiatief zijn in functie hiervan gekozen: (1) de Deense zeestraten tussen de Noordzee en de Baltische Zee), (2) het North Channel in de Ierse Zee, (3) de Straat van Gibraltar tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee, en (4) de Bosporus tussen de Middellandse Zee en de Zwarte Zee.
In ons land onderzochten eerdere initiatieven al naar de ‘where-abouts’ van vissen – maar ook van kreeften, krabben en zelfs plastic – door zendertjes op of in het dier te bevestigen en de uitgestuurde geluidssignalen te capteren. Zo ontwikkelden het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en het Instituut voor Natuur- en BosOnderzoek (INBO) in het Belgisch deel van de Noordzee en het aanpalende Schelde-estuarium een netwerk van meer dan 160 ontvangstations, in het kader van het LifeWatch-project. Dat leverde al interessante inzichten over de bewegingen van 16 vissoorten, zowel zoet-, zout- als trekkende soorten (o.a. kabeljauw, schol, paling, zeebaars, fint en gevlekte gladde haai). Dr. Jan Reubens van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en nationaal aanspreekpunt voor dit vistag-initiatief, licht toe: “Ons netwerk laat toe om de dieren in hun natuurlijk habitat te volgen en dit heeft ons al heel wat interessante en verrassende resultaten opgeleverd die bijdragen aan het beheer en bescherming van de soorten”.
Het nieuwe STRAITS-project borduurt hierop verder, alsook op acties van het Europese Tracking Netwerk, een pan-Europese samenwerking van ervaren onderzoekers die gebruik maken van gedeelde intelligente apparatuur. STRAITS zal tevens een hefboom vormen voor lopende en nieuwe projecten inzake akoestische telemetrie, en de link leggen met vergelijkbare initiatieven elders in de wereld. Daarnaast zal STRAITS streven naar synergiën in databeheer en instaan voor het doorsluizen van deze data naar nationale en internationale overheden.
De opvolging van migratie van dieren met behulp van 'trackers’ is een techniek die steeds vaker wordt ingezet. Het biedt enorme mogelijkheden om dieren zowel regionaal als wereldwijd te volgen in hun bewegingen, en dit op eender welk moment. Hoewel niet nieuw, biedt de methodologie pas sinds kort vrijwel onbeperkte mogelijkheden in tijd en ruimte. De resultaten zijn er dan ook naar, met spectaculaire nieuwe bevindingen en kennis rond de biologie en ecologie van allerlei dieren. Desondanks is er nog steeds heel wat versnippering, en kan de kennis gevoelig worden verbeterd door de krachten te bundelen. Dit is een van de hoofddoelen van STRAITS.
“Met dit project wint alle waterleven in Europa. STRAITS zal toelaten om migratieroutes nog beter te bepalen, overleving in te schatten en paaigronden te lokaliseren. Maar ook hoe verschillende levensstadia elkaar opvolgen en welke bedreigingen onderweg meespelen, komt aan bod en zal leiden tot zinvolle aanbevelingen in verband met de bescherming van aquatisch leven” stelt Jan Reubens.
Het STRAITS-team telt 10 organisaties, elk met een bewezen unieke ervaring in de studie van diermigratie in het mariene milieu. Samen zullen ze het onderzoek naar dierbewegingen in Europa en daarbuiten een enorme boost geven. Ook de wijze waarop biodiversiteit wordt gemonitord in Europa zal fundamenteel wijzigen, met repercussies voor de bescherming van de fauna en het beleid.