Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) lanceerde een unieke onderwatergeluidsbibliotheek voor de Noordzee. Met meer dan 2000 geluidsfragmenten geeft deze collectie inzicht in het complexe geluidslandschap van onze druk bevaren zee. De bib toont trends over verschillende jaren en verschillen tussen locaties. Het platform ondersteunt zo beleidsmakers, onderzoekers en het brede publiek bij het begrijpen van de impact van menselijke en natuurlijke geluiden op het mariene ecosysteem – en biedt tegelijk nieuwe kansen voor AI-gestuurd onderzoek. Daarenboven draagt onderzoek naar onderwatergeluid in belangrijke mate bij aan de doelstellingen van het recente aangenomen Europese Ocean Pact.
In water reist geluid over veel grotere afstanden dan licht, wat het tot een essentieel hulpmiddel maakt voor veel zeedieren bij interactie met hun omgeving of als communicatiemiddel onder soortgenoten. Alle geluiden in de mariene omgeving vormen samen het 'geluidslandschap' – een landschap dat even rijk als complex is.
Natuurlijke geluidsbronnen kunnen abiotisch zijn (geofonie), zoals regen, golven of sedimenttransport, of biotisch (biofonie), zoals visgeluiden of echolocatie van dolfijnen en bruinvissen. De aanwezigheid van de mens op zee is alomtegenwoordig en introduceert geluid (antropfonie) in de omgeving. Door toenemende activiteiten zoals scheepvaart, seismische activiteiten en offshore energiewinning nemen ook de niveaus van geluidsoverlast toe. Specifiek in de Noordzee, een ondiepe en sterk geëxploiteerde zee, maakt de mix van al deze geluidsbronnen het complex om het geluidslandschap te analyseren en te begrijpen.
Een gedegen kennis van het onderwatergeluid op zee is geen overbodige luxe. De Europese Unie erkent geluid als een cruciale milieufactor. Binnen de Marine Strategy Framework Directive (MSFD) is onderwatergeluid één van de elf parameters die de ‘goede milieutoestand’ van zeeën en de oceaan bepalen. Voor de Noordzee werd een grenswaarde vastgelegd op 100 decibel (vergelijkbaar met het lawaai van een straaljager op 300 meter hoogte). Het geluidsniveau in de Noordzee beperken tot dit niveau is dus cruciaal om een goede milieukwaliteit in de Noordzee te bereiken.
Om zicht te krijgen op het geluid in de Noordzee, de verschillende geluidsbronnen, en hoe het geluid evolueert over de tijd lanceert het VLIZ nu een wetenschappelijk onderbouwde bibliotheek met 2000 geluidssignaturen – op termijn kan dit aangroeien tot 100.000 fragmenten. De geluidsbibliotheek bestaat uit een website en een onderliggende databank-architectuur. Om de bibliotheek uit te bouwen verrichtte het VLIZ onder andere bijkomende veldopnames van het onderwatergeluidlandschap onder wisselende omstandigheden. VLIZ beschikt hiervoor over een actief meetsysteem dat het onderwatergeluid semi-continu opneemt op vaste locaties.
Maar de onderwatergeluidsbibliotheek is meer dan een collectie van geluiden afkomstig van verschillende bronnen. Het platform biedt tevens de mogelijkheid om trends in onderwatergeluid te visualiseren, geluiden te clusteren op basis van hun frequenties, en dient als basis om machine learning modellen te trainen om geluidssignalen automatisch te verwerken, geautomatiseerde toepassingen te ontwikkelen, en nieuw onderzoek mogelijk te maken. Daarnaast laat de databankarchitectuur van de bibliotheek toe om geluiden te linken aan andere relevante gegevens, zoals AIS-data m.b.t. activiteit van schepen, info over de zeebodem, aanwezigheid van dieren, windsnelheid etc.
In een volgende stap wil het VLIZ de bibliotheek van onderwatergeluiden verbinden met de wereldwijde bibliotheek van biologische onderwatergeluiden (GLUBS) en zo bijdragen aan het vergroten van kennis over bekende en onbekende geluiden wereldwijd. Zo biedt het onderzoekers de datasets en tools die nodig zijn om het mariene milieu te bestuderen.
De geluidsbibliotheek voor het Belgisch deel van de Noordzee werd ontwikkeld en uitgebouwd door het VLIZ, met de financiële steun van de Vlaamse overheid vanuit het kabinet van Jo Brouns, Vlaams minister van Omgeving en Landbouw. De bibliotheek is publiek beschikbaar en laat toe om afzonderlijke geluidsfragmenten te beluisteren, downloaden en visualiseren. Naast het voeren van onderzoek wil het VLIZ met deze bibliotheek onderwatergeluid dichter bij het grote publiek brengen en het bewustzijn over geluidsvervuiling op zee vergroten.