Plasticvervuiling blijft wereldwijd een van de meest urgente sociale en ecologische uitdagingen. Als reactie hierop zijn verschillende mitigatiestrategieën bedacht, waaronder beleidsmaatregelen, wetgevingskaders en de ontwikkeling van alternatieve materialen en technologische innovaties gericht op het verwijderen van plastic uit het milieu. Op 3 december 2025 verdedigde Giulia Leone (VLIZ, Universiteit Gent, INBO, FWO), een strategisch basisonderzoeker bij het FWO, hierrond haar doctoraatsverhandeling in de gebouwen van het VLIZ. Ze onderzocht de efficiëntie van deze technieken voor het verwijderen van plastic, waarbij ze zich vooral richtte op de mogelijke ongewenste bijvangst en op de perceptie door het publiek en door andere betrokkenen.
Technologieën voor het opruimen van plastic worstelen alsnog met een gebrek aan kennis over de mogelijke positieve en negatieve gevolgen ervan voor het milieu. Deze technologieën zijn nieuw en zeer divers, waardoor er nog maar weinig empirische data beschikbaar zijn. Deze kennislacunes zijn ook het gevolg van de complexiteit van meerdere onderling samenhangende factoren die de resultaten kunnen beïnvloeden. Zo zet elke producent of gebruiker een specifiek ontwerp en configuratie van een opruimmechanisme in, aangepast aan de unieke omgevingsomstandigheden. De wisselwerking tussen technologisch ontwerp, operationele configuratie en lokale omgevingsomstandigheden kan zowel positieve als negatieve effecten hebben. Het multidisciplinaire doctoraat van Giulia Leone onderzocht de rol van technologieën voor het opruimen van plastic als strategieën om plasticvervuiling tegen te gaan. Ze bestudeerde ook de perceptie bij het publiek en andere belanghebbenden, bood experimentele inzichten in de factoren die kunnen bijdragen aan de bijvangst van plantaardig materiaal, en ontwikkelde een tool die inzicht verschaft in de waarschijnlijkheid van plasticvangst en bijvangst, dit op basis van geselecteerde operationele en omgevingsparameters.
Giulia maakte een uitgebreide evaluatie van meer dan honderd verschillende technologieën voor het opruimen van plastic (zowel preventieve als opruimtechnologieën). Ze toonde aan dat er geen eenvormige pasklare oplossing bestaat. Vanwege de grote variatie in lokale omstandigheden zijn er tal van technologieën en oplossingen nodig om een complex probleem als plasticvervuiling op te lossen. De meeste apparaten zijn gericht op macrorestafval en worden gebruikt in binnenwateren zoals rivieren en havens. Uit een enquête onder bijna duizend burgers concludeerde Giulia dat bijna de helft van de ondervraagden bekend is met het concept van technologieën voor het opruimen van plastic, hoewel minder dan 10% ooit een apparaat in het echt heeft gezien. Over het algemeen zijn de deelnemers van mening dat deze technologieën een positieve impact hebben op het milieu waarin ze worden ingezet. In tegenstelling tot de bekendheid met het bestaan van de technologieën, was er veel minder kennis over de mogelijke negatieve effecten op het milieu. In een golfgoot (departement Burgerlijke Bouwkunde van de Universiteit Gent) onderzocht Giulia factoren die van invloed kunnen zijn op de bijvangst die ontstaat bij het opruimen van plastic in aquatische milieus. Vervolgens ontwikkelde ze een tool, gebaseerd op een probabilistische modelleringsmethode (met behulp van Bayesian Belief Networks), die belanghebbenden kan helpen bij het selecteren van het meest geschikte mechanisme. De methode biedt informatie om de voordelen te verzilveren en tegelijkertijd de mogelijke negatieve effecten, met name bijvangst, tot een minimum te beperken. Deze modellen kunnen belanghebbenden al vooraf inzicht bieden in de optimale omgevingsomstandigheden. Haar werk roept nieuwe vragen op en opent de deur voor projecten die oplossingen zoeken voor het plasticprobleem in aquatische milieus.
Doctoraat en begeleiding
Het doctoraat van Guilia Leone werd uitgevoerd aan het Vlaams Instituut voor de Zee, de Universiteit Gent (Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen) en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Ze deed dat onder begeleiding van haar promotoren Prof. dr. ir. Peter Goethals (UGent), Dr. Ana Isabel Catarino (VLIZ), Prof. Dr. ir. Gert Everaert (VLIZ) en Dr. Ine Pauwels (INBO). Giulia Leone is strategisch basisonderzoeker bij het FWO (project 1S13522N/1S13524N).
Referentie: Leone, G. (2025). Decision support framework for plastic clean-up technologies in rivers and estuaries: Minimizing unintentional bycatch while maintaining efficient plastic removal under realistic environmental conditions. PhD Thesis. Ghent University, Faculty of Bioscience Engineering: Gent. ISBN 9789463579070. 293 pp. [VLIZ-bib]
